Sosyal fobi, sosyal durum ve etkinliklerde aşırı endişe ve rahatsızlık hissetme durumudur. Bu durum, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Sosyal fobi yaşayan kişiler, genellikle topluluk içinde olmak, diğer insanlarla etkileşimde bulunmak veya topluluk önünde konuşma gibi durumlar karşısında yoğun kaygı hissederler.
Sosyal Fobi Belirtileri
Sosyal fobi belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak genellikle aşağıdaki şekillerde ortaya çıkar:
Sosyal Fobi ve Fizyolojik Etkiler
Sosyal fobi yaşayan bireylerde fizyolojik belirtiler de gözlemlenebilir. Bu belirtiler arasında şunlar yer alır:
Kalp Çarpıntısı
Kalp çarpıntısı, stresli durumlarda yaygın olarak görülen bir fizyolojik tepkidir. Sosyal fobi yaşayan kişilerde sıkça karşılaşılan bir belirtidir. Topluluk içinde bulunma veya dikkat çekici bir durumla karşılaşma durumunda kalp çarpıntısı artabilir.
Terleme
Sosyal fobi, terleme gibi fizyolojik tepkilere de neden olabilir. Özellikle sosyal etkinlikler veya topluluk önünde konuşma gibi durumlarda bu belirti belirginleşebilir. Bu durum, kişinin bedeninin stresle nasıl tepki verdiğinin bir göstergesidir.
Titreme
Titreme, sosyal fobi yaşayan bireyler arasında sıkça görülen bir diğer fizyolojik belirtidir. Özellikle stresli sosyal durumlar titremeye neden olabilir. Ellerdeki hafif titreme, bireyin rahat olmadığı bir ortamda kendini gösterebilir.
Nefes Alamama
Yoğun sosyal fobi durumlarında, nefes almakta zorlanma veya hızlı nefes alma hissedilebilir. Bazen taşikardi geçiriyormuşçasına hızlı atan nabız bunun en net örneklerinden birisidir. Bu durum, panik atak benzeri semptomlara yol açabilir. Derin nefes almak veya rahatlatıcı teknikler uygulamak, bu durumu hafifletmeye yardımcı olabilir.
Sosyal Fobi ve Günlük Yaşam Üzerindeki Etkileri
Sosyal fobi, günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyebilir, günlük rutinlerimizi bozabilir. Bu da hem rutinlerimizi yerine getirememekten dolayı kaygıya neden olur. Bu etkiler, farklı alanlarda kendini gösterebilir:
İş Ortamında Sosyal Fobi
Sosyal fobi, iş ortamında verimli bir şekilde çalışmayı zorlaştırabilir. Toplantılar, iş yemeği etkinlikleri gibi durumlar kaygı ve stres yaratabilir. Bu durum, bireyin iş performansını olumsuz etkileyebilir ve iş yaşamını zorlaştırabilir.
Sosyal İlişkilerde Sosyal Fobi
Sosyal fobi, yeni insanlarla tanışma veya mevcut ilişkileri sürdürme konusunda zorluklar yaşatabilir. Bu durum, sosyal izolasyona yol açabilir. Sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınma eğilimi, kişinin sosyal çevresiyle ilişkilerini kısıtlayabilir.
Topluluk Önünde Konuşma Korkusu
Topluluk önünde konuşma korkusu, sosyal fobi belirtilerinden biridir. Bu korku, iş veya sosyal etkinliklerde kendini gösterebilir ve bireyin performansını etkileyebilir. Bu tür durumlarla başa çıkmak için terapi veya rahatlama teknikleri kullanılabilir.
Sosyal Etkinliklerde Sosyal Fobi
Sosyal etkinliklere katılmak, sosyal fobi yaşayan bireyler için stresli olabilir. Kalabalık ortamlar veya topluluk içinde bulunmak, bu kişilerde endişe yaratabilir. Bu durumda, adım adım maruz bırakma teknikleri uygulamak, kişinin bu tür etkinliklere daha rahat katılmasını sağlayabilir.
Sosyal Fobi Tedavisi
Sosyal fobi tedavisi için farklı yöntemler bulunmaktadır. Bunlar arasında:
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapi, sosyal fobi tedavisinde etkili bir yaklaşımdır. Bu terapi türü, olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır. Birey, korktuğu durumları daha gerçekçi bir perspektiften değerlendirmeyi öğrenir.
İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda, ilaç tedavisi sosyal fobi semptomlarını kontrol etmede yardımcı olabilir. Uygun ilaçlar, bir uzmanın yönlendirmesiyle kullanılmalıdır. İlaç tedavisi, semptomları hafifletmek ve terapinin etkisini desteklemek için kullanılabilir. Uzman tarafından reçete edilmemiş bir ilacın bilinçsiz bir şekilde kullanılması sosyal fobi yüzünden yaşanılan kaygının giderilmesinden ziyade bu kaygının çok daha şiddetli hale gelmesine neden olabilir. O yüzden her türlü ilaç tedavisi o branştaki uzman bir hekim tarafından başlatılmalı ve onun kontrolünde takip edilip gerekli gördüğü durumda bitirilmelidir.
Maruz Bırakma Tekniği
Maruz bırakma tekniği, sosyal fobiyi aşma sürecinde kullanılan bir terapi yöntemidir. Bu teknik, bireyin korktuğu durumlarla kontrollü bir şekilde karşılaştırılmasını içerir. Bu sayede, kademeli olarak bu tür durumlarla başa çıkmak kolaylaşır ve bireyin kendine olan güveni artar. Kişi bu tekniği kendisi araştırarak deneyimleyebileceği gibi bir psikolog ile de terapi sürecinin bir parçası olarak bu tekniği deneyimleyebilir.
Sosyal Fobi ile Başa Çıkma Yolları
Sosyal fobi ile başa çıkmak için aşağıdaki stratejiler etkili olabilir:
Kendini Kabul Etme
Sosyal fobi ile başa çıkmak için ilk adım, kendini kabul etmektir. Kendinizi eleştirmek yerine, kendi değerinizi fark etmek ve kabullenmek önemlidir. Her bireyin güçlü ve zayıf yönleri vardır. Başkalarının benzer sorunlar yaşamıyor olması onları daha iyi ya da daha güçlü bireyler haline getirmez. Her insan özel ve değerlidir. Onların özel ve değerli oluşlarını yaşadıkları psikolojik rahatsızlıkları belirlemez. Bu sebeple çözümü olan bir problemle karşı karşıya kaldığınız ve bundan dolayı çeşitli sıkıntılar yaşamaya başladığınız bir dönemdeyseniz bu sizi kötü, yetersiz ya da eksik bir insan yapmaz.
Olumlu İç Konuşma
Olumsuz düşünceler sosyal fobi belirtilerini artırabilir. “Ben yetersizim, başaramayacağım, kötü ve eksik biriyim…” gibi olumsuz konuşmaları kendi kendinize düzenli olarak yaptığınızda bunu destekleyecek kanıtlar aramaya başlarsınız. Bu yüzden sürekli olarak düzenli olumsuz konuşmalar yapmak yerine gerçekçi temellere dayanan olumlu iç konuşmalar yapmak, kendine güveni artırabilir ve stresi azaltabilir. “Ben başarısız ve eksik biriyim” demek yerine “Ben bu konuda bazı bilgilere ve birikime sahibim. Bu bilgi ve birikimimi üzerine yoğunlaşarak daha fazla geliştirebilirim ” gibi olumlu ifadeler kullanmak önemlidir.
Fiziksel Rahatlama Teknikleri
Nefes egzersizleri, meditasyon veya yoga gibi fiziksel rahatlama teknikleri, stresi azaltmada etkili olabilir. Derin ve yavaş nefes almak, bedeni rahatlatarak zihni sakinleştirebilir. Özellikle fizyolojik belirtilerin olduğu bir andaysanız nefes egzersizleri ile nabzınızı yavaşlatarak sakinleşme sağlayabilirsiniz.
Sosyal Fobi ve Diğer Ruh Sağlığı Sorunları
Sosyal fobi diğer psikolojik problemler ile etkileşim halinde olabilir. Kişi sosyal fobisi yüzünden kendini sürekli eksik, yetersiz ve kötü görmeye başlarsa bazı psikolojik problemler ilerleyen süreçte sosyal fobiyle birlikte görülmeye başlanabilir.
Depresyon ile İlişkisi
Sosyal fobi sıklıkla depresyonla birlikte görülebilir. Sosyal izolasyon ve sürekli endişe, depresyon belirtilerini tetikleyebilir. Profesyonel destek almak, bu durumların yönetiminde önemlidir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) ile İlişkisi
Sosyal fobi ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) bazen birlikte görülebilir. Bu durumda, hem obsesyonlar hem de kompulsiyonlar sosyal etkinlikleri olumsuz etkileyebilir. Uzman rehberliğinde tedavi önemlidir.
Sosyal Fobi ve Çocuklar / Gençler
Ergenlik Döneminde Sosyal Fobi
Ergenlik dönemindeki gençlerde yetişkinlere oranla sosyal fobi daha sık görülür. Arkadaşlık ilişkileri, okul etkinlikleri gibi durumlar kaygı yaratabilir. Aileler ve okul rehberliği, gençlerin bu süreci daha rahat atlatmalarını sağlayabilir.
Okul Ortamında Sosyal Fobi
Okul, sosyal fobi yaşayan öğrenciler için stresli olabilir. Sınıf içi katılım, sunumlar gibi durumlar kaygı yaratabilir. Öğretmenlerin ve ailelerin desteği, bu sürecin daha kolay atlatılmasına yardımcı olabilir.
Sosyal Fobi ile Başa Çıkmak
Eğer siz de yazımda bahsettiğim gibi sorunlar ile uğraşıyor fakat çözümünde etkili olamadığınızı düşünüyorsanız bir psikolog ile görüşebilirsiniz. Bilişsel davranışçı terapi sosyal fobi ile başa çıkmada en etkili terapi türlerinden birisidir bu sebeple BDT ile çalışan bir psikolog ile görüşmenizin daha faydalı olacağını düşünmekteyim. Ben de sosyal fobi ile alakalı sıkıntı yaşayan danışanlarım ile İstanbul’da Bakırköy ve Beylikdüzü’nde bulunan ofisimizde yüz yüze psikolojik hizmetler vermekteyim. Ayrıca Türkiye’nin ya da Dünya’nın neresinde olduğunuzun bir önemi olmadan yalnızca görüşme yapabileceğiniz sakin bir oda ve internetinizin olması halinde online olarak da görüşme sağlamaktayım. İhtiyaç duymanız halinde benimle iletişime geçebilirsiniz.